zondag 7 december 2014

Alles wat je altijd wilde weten over het genre moord mysterie

Laatst schreef ik hoe De vermoedens van Mr Whicher of DeMoord in Road Hill House een schat aan wetenswaardigheden bevat die tegenwoordig in vrijwel elke detective roman terug te vinden zijn. Ik wilde graag wat meer over die wetenswaardigheden schrijven, maar het zijn er zo veel dat het meer op z’n plek was om er een apart bericht van te maken. Zelfs nu ik er een apart bericht van heb gemaakt, zijn het eigenlijk nog teveel. Maar misschien pakt het jou net zo, zoals het mij pakte en ben je in no-time aan het eind van dit stukje. 




Dwarsverbanden
Bij het lezen van De Moord in Road Hill House ontdekte ik dat er enorm veel verbanden en dwarsverbanden zijn in het genre moordmysterie. Verbanden tussen werkelijkheid en boeken en film, maar ook tussen films onderling en tussen boeken onderling. Uiteindelijk wordt er blijkbaar steeds uit dezelfde vijver aan motieven, settings en wijze van moorden geput.
Al lezende in De Moord in Road Hill House viel mij op dat ik voor Moord in het Blair House bewust èn onbewust ook uit die vijver gevist heb. Alleen de vergelijkbare titel is al opvallend!

Aantal personages
Ik heb eens een documentaire gezien waarin de boeken van Agatha Christie op wetenschappelijke wijze ontleed werden. Zo ontdekten de onderzoekers dat Agatha Christie altijd tussen de 9 en 11 personages opvoerde. Te weinig zou het mysterie te makkelijk maken, te veel zou het verhaal te ingewikkeld maken.
In het Road Hill House woonden of werkten 12 personen.
Moord in het Blair House heeft 12 personages, waardoor ik me afvraag of ik wellicht teveel heb. Maar ook: ligt de oorsprong van het aantal personages in een moordmysterie bij de Moord in Road Hill House?

Flora
Het is opvallend hoe bloemen en tuinieren terugkomen in klassieke moord mysteries. Mr Whicher’s vader had een kwekerij in lavendel. In het Londense stadsdeel Lavender Hill werd in die tijd veel lavendel verbouwd. Whicher heeft er later ook nog gewoond.  De voorliefde voor tuinieren komt ook terug in De vermoedens van Mr Whicher, volgens mij is er een schrijver die een speurder bedacht heeft die van tuinieren houdt. ….maar dat kan ik jammer genoeg even niet terugvinden in het boek.     
Agatha Christie laat ook vaak tuinen en bloemen terugkomen in haar boeken (‘How does your garden grow’), en Jessica Fletcher is ook een liefhebber van flora. In Moord in het Blair House is Beatrijs Vogel ook een vervend tuinierster, maar dat die link al zo vroeg werd gelegd tussen mysterie en speurder, dat was nieuw voor mij.

Waanzin
Is het niet heerlijk en vooral geruststellend om moorddadig gedrag toe te schrijven aan waanzin? Het komt in heel veel boeken en films voor. Gedrag dat we niet kunnen bevatten moet wel voortkomen uit gekte.

In De vermoedens van Mr Whicher wordt gezegd dat de eerste mevrouw Kent geestesziek zou zijn. Een eigenschap die erfelijk is, zo wordt althans gesuggereerd. Dat zorgde er voor dat het gedrag van dochter Constance met argusogen werd bekeken.

Aan het eind van het boek wordt een hele interessante en vooral plausibele medische verklaring gegeven voor mevrouw Kent’s geestestoestand. En die had alles te maken met de SOA die meneer Kent mee naar huis bracht!

In Moord in het Blair House komt ook de suggestie van waanzin naar voren. Ik beschrijf daarin de geschiedenis van een horror huisarts. Een man die zijn patiënten ziek hield om er financieel beter van te worden. Ook ik wek de suggestie dat een van de huidige gasten van het Blair House de nakomeling is van deze huisarts en wellicht erfelijk belast met dezelfde duistere eigenschap.

In de tijd van de Moord in Road Hill House schreef de The Times in 1853 een stuk over krankzinnigheid en probeerde het te definiëren.
‘Niets valt moeilijker te definiëren dan de scheidslijn tussen geestelijk gezond en geestelijk gestoord […] Maakt men de definitie te eng, dan wordt ze betekenisloos; maakt men haar te ruim, dan komt de gehele mensheid in het vangnet terecht. Strikt genomen zijn wij allen gestoord wanneer we toegeven aan hartstochten, aan vooroordelen, aan ondeugden, aan ijdelheid; maar indien alle hartstochtelijke, vooringenomen en ijdele mensen zouden worden opgesloten als geestesziek, wie krijgt dan de sleutel van het gesticht in bewaring?’
(terug te vinden op pag. 188)

Vrouwelijke amateur speurder
Een van de getuigen die wordt opgeroepen in de rechtszaak inzake de moord op Saville Kent was mevrouw Eliza Dallimore, echtgenote van lokale politieagent William Dallimore. Mevrouw Dallimore had gesprekken met kindermeisje Elizabeth Gough gevoerd toen laatstgenoemde als verdachte op het politiebureau verbleef.
Mevrouw Dallimore somde alle verdacht lijkende opmerkingen van het kindermeisje op, maar kon alleen maar op hoon van de raadsman van Gough rekenen en werd uitgelachen door de aanwezigen in de zaal.

Mevrouw Dallimore was onthutst over de lichtzinnige stemming in de rechtszaal. ‘Ik vind niet dat er gespot moet worden met zo’n ernstige kwestie,’ zei ze. […]
‘Het is een hele ernstige zaak, mijnheer, wie de moord heeft begaan.’
(Op pag. 251)

Het lijkt of alle vrouwelijke speurders in boeken en films na haar, kopieën zijn.  Ze zijn gedreven, plaatsen gerechtigheid boven alles en zijn vertrouwen wekkend. Maar ze worden ook betutteld! Deze mevrouw Dallimore doet me erg denken aan Margaret Rutherford toen zij de rol van Miss Marple speelde.



Trivia
Detecteren
De oorsprong van het woord ‘detecteren’ komt van het Latijnse de-tegere, ‘ont-dekken, het dak weghalen’, en de allereerste manifestatie van de detective was de kreupele duivel Asmodee, ‘de vorst der demonen’, die de daken van huizen oplichtte om de bewoners te bespieden. (pag. 214)

Echtscheiding en detectives
Echtscheiding werd in 1858 gelegaliseerd. Detectives hielden zich voornamelijk bezig met echtscheidingszaken. Wanneer een man van zijn vrouw af wilde was er bewijs van overspel nodig, maar als een vrouw van haar man af wilde, was er bewijs van wreedheid voor nodig.  (pag. 263)

De eerste moord in een trein
In 1864 vond de eerste moord in een trein plaats. Britse bankier Thomas Briggs werd door een jongeman – Franz Müller - beroofd en vermoord en uit zijn compartiment gegooid. De machinist van de trein die in tegenovergestelde richting reed zag het slachtoffer liggen in het gras langs het spoor. Komt dit je bekend voor? De gelijkenis met Agatha Christie’s  4.50 from Paddington dringt zich wel heel erg op!  Helemaal als je weet dat de bankier  de trein van 9.50 uur nam.
In Agatha Christie’s 4.50 from Paddington is een vrouw getuige van een moord in een trein. Twee treinen rijden een tijdje naast elkaar, in dezelfde richting, maar op een ander spoor. In de tegenoverliggende trein schiet een rolgordijn omhoog, en zo is te zien hoe een vrouw wordt gewurgd. Van een lijk is bij navraag geen sprake, dus moet ze wel uit de trein gegooid zijn…
Het boek 4.50 from Paddington is o.a. verfilmd als Murder, She Said (hé, klinkt als Murder, she wrote) met, ja daar is ze weer, Margaret Rutherford.



De eerste detective roman
Wilkie Collins schreef kort na de Moord in Road Hill House het boek Moonstone. Dit boek wordt heden ten dage beschouwd als het fundament van de detective roman.

Kortom, ik vond het boek De vermoedens van Mr Whicher heel inspirerend. Voor mij zijn de achtergronden binnen het genre minstens zo interessant als het lezen of schrijven van een moordmysterie.